W poprzedniej części poradnika „zrozumieć indyjskie koleje” podzieliliśmy się naszymi subiektywnymi spostrzeżeniami dotyczącymi podróżowania w samych wagonach. W tej części opiszemy rodzaje indyjskich pociągów: od składów pasażerskich, przez pociągi pocztowe i ekspresy, przez superszybkie ekspresy po pociągi Garib Rath, Shatabdi, Rajdhani i Duronto.

Aktualnie po Indiach porusza się aż 10 różnych rodzajów międzymiastowych pociągów pasażerskich. Pomiędzy każdym istnieją dość zasadnicze różnice. Dotyczą one priorytetu na torach - co przekłada się na punktualność, średniej prędkości poruszania się, liczby przystanków, standardu podróży, rodzaju doczepianych wagonów, ceny biletu czy wreszcie dostępności miejsc. Warto poznać kilka najważniejszych różnic pomiędzy nimi by świadomie planować swoje kolejowe podróże po Indiach.

Passenger oraz Fast Passenger

Indyjski pociąg pasażerski fot. Krzysztof Stępień
, © transazja To zdecydowanie najmniej uprzywilejowane i najwolniejsze pociągi w Indiach. Zatrzymują się praktycznie na każdej stacji na swojej trasie i mając najniższy priorytet kumulują swoje opóźnienie. Niemal zawsze należy liczyć się z kilkugodzinnym opóźnieniem względem rozkładu. Na ogół składają się z nierezerwowanych wagonów siedzących II klasy, ale zdarzają się i takie, które mają w swoim składzie wagony First Class (FC) lub AC three tier (3A). Jeżeli komuś zależy na czasie to raczej powinien ich unikać. Z drugiej strony, składy te poruszają się często z dala od turystycznych szlaków, przez co wartość „odkrywcza” takiej podróży może być bezcenna.

Dobra rada: Wygodnym i tanim sposobem na przejechanie się wagonem klasy First Class (FC) jest nocny pociąg z Gorakhpur do Varanasi. Korzystny może być zwłaszcza dla osób które wracają z Nepalu przez przejście w Sonauli. Pociąg Gkp Muv Pass (55149) ze stacji Gorakhpur Jn. wyrusza o 23:05 i planowo przyjeżdża do Varanasi Jn. o 06:15. Bilet w wygodnej klasie FC kosztuje około 18 PLN, podczas gdy bilet w zwykłej klasie SL na nieco szybszy nocny ekspres kosztuje 8,50 PLN.

Express

To najpopularniejszy rodzaj pociągów poruszających się po Indiach. Zatrzymują się na wielu stacjach i mają równie niski priorytet na szlakach kolejowych co przekłada się na ich niską punktualność. W ich składach dominują wagony klasy Sleeper Class (SL) oraz Unreserved (UR). Na większości tras dołączane są również wagony typu AC three tier (3A). Rzadziej spotyka się wagony wyższych klas.

Superfast Expres oraz Mail

Niewiele się różnią od zwykłych ekspresów, poza tym, że zatrzymują się na mniejszej liczbie stacji. W ten sposób osiągają średnią prędkość większą niż 55 k/h, co z kolei skutkuje dodatkową dopłatą do biletu. W przypadku tego rodzaju pociągów, można przyjąć, że zdecydowana ich większość będzie miała w swoim składzie wagony klasy Sleeper Class (SL) oraz Unreserved (UR) jak również klas wyższych takich jak: AC three tier, AC three tier Economy, AC-Two tier oraz First class AC.

Ciekawostka: Pociąg 12155/12156 Bhopal Express z Hazrat Nizamuddin (Delhi) do Bhopal przez Agrę Cant. to aktualnie najszybszy w Indiach pociąg inny niż shatabdi i rajdhani. Oznacza to, że możemy się dostać z Delhi pod Taj Mahal w zaledwie 2:35 płacąc jedyne 9 PLN za miejsce leżące w klasie SL. Najszybszy pociąg w Indiach - Bhopal Shtbdi (12002) tę samą trasę pokonuje w 02:05, ale za bilet musimy już zapłacić 23 PLN.

Sampak Kranti Express

Tablica boczna wagonu 12908 Maharashtra Sampark Express fot. Superfast1111
źródło: Wikimedia Commons To specjalny rodzaj pociągów ekspresowych, których zadaniem jest zapewnienie szybkiego połączenia ze stolicą kraju – New Delhi. Jest dość rzadko spotykany, a jego rola i sposób funkcjonowania ciągle się zmienia. Pierwotnie pociągi tego typu miały zabierać pasażerów z dość licznych stacji w macierzystym stanie i nie zatrzymywać się aż do końca podróży poza jego granicami. Później wprowadzano liczne zmiany, a nawet trasę „stołecznego pociągu” przedłużono w jednym przypadku do Chandigarh. W założeniu są to pociągi o wysokim priorytecie na szlaku kolejowym, ale z nominalną taryfą mniejszą o 15% od ekspresów Rajdhani na tej samej trasie. Prowadzą w swoim składzie zarówno wagony klimatyzowane jak i zwykłe klasy SL.

Jan Shatabdi Express

Vijayawada Jan Shatabdi Express na stacji Kathivakkam fot. VtTN
źródło: Wikimedia Commons To tańsza i bardziej dostępna odmiana dziennych, szybkich Shatabdi Express, poruszających się z maksymalną prędkością 130 km/h. Nazwa „Jan” odnosi się do wyrazu „zwykły człowiek”. Pociągi te prowadzą w swoim składzie wyłącznie wagony z miejscami siedzącymi. Są to głównie objęte całkowitą rezerwacją miejsc wagony klasy Seater Class (2S) – bez klimatyzacji, rzadziej klimatyzowane wagony klasy AC chair car (CC). Pełna lista połączeń kolejowych typu Jan Shatabdi Express dostępna jest pod tym adresem.

Garib Rath

W dosłownym rozumieniu nazwa oznacza “rydwan biednych”. Jest to rodzaj szybkich pociągów poruszających się z maksymalną prędkością 130 km/h ale tańszych od Shatabti czy Rajdhani Express. Pociąg typu Garib Rath fot. KALX999
źródło: Wikimedia Commons Pociągi te prowadzą w swoim składzie wyłącznie wagony z miejscami siedzącymi klasy AC chair car (CC) oraz klimatyzowane wagony z miejscami do leżenia klasy AC three tier (3A). Od niedawna zaczęły pojawiać się także nowe wagony klasy AC 3 Tier Economy (3E). Cena biletu w tym pociągu jest niższa o przynajmniej 1/3 od biletu w tej samej klasie w ekspresach Shatabdi lub Rajdhani co przekłada się na większą liczbę siedzeń i prycz w wagonach, co z kolei oznacza  mniejsze odległości pomiędzy siedzeniami oraz węższe prycze. Równocześnie, pasażerowie nie mają jedzenia wliczonego w cenę przejazdu, a pasażerowie klasy leżącej nie dostają pościeli – mogą ją jednak dokupić na około 30 rupii. Pełna lista połączeń kolejowych typu Garib Rath dostępna jest pod tym adresem.

Shatabdi Express

Wagon LHB 12017 New Delhi-Dehradun Shatabdi fot. Bibek2011
źródło: Wikimedia Commons To najszybciej poruszające się w Indiach pociągi, o najwyższym priorytecie na szlaku - są przez to bardzo punktualne. Określane są często mianem „super-ekspresów”. Obsługują wyłączenie trasy dziennie na krótkich i średnich dystansach, łącząc duże miasta z ośrodkami ważnymi dla przemysłu, turystyki czy biznesu. Pociągi tego typu wracają do stacji początkowej tego samego dnia (New Delh – Bhopal – New Delhi w jeden dzień). Poruszają się z maksymalną prędkością 140 km/h. Pociąg 12001 Bhopal Shatabdi Express pomiędzy Agrą i Delhi porusza się z maksymalną prędkością 150 km/h co czyni go najszybszym pociągiem w Indiach. Sam wyraz „shatabdi” pochodzi z sanskrytu i oznacza „stulecie”. Nazwa nawiązuje do 100 urodzin pierwszego premiera Indii – Jawaharlal’a Nehru i daty uruchomienia pierwszego połączenia kolejowego tego typu w roku 1988.

Pociągi typu Shatabdi Express charakteryzują się podwyższonym standardem wagonów jak również wyższym standardem obsługi. Wagony są w pełni klimatyzowane, a pasażerowie mają wliczone do ceny biletu posiłki zależne od pory dnia, butelkowaną wodę oraz prasę codzienną. Rano podawana jest powitalna herbata i ciastko, następnie dość obfite, gotowane śniadanie. Koło południa roznoszony jest gorący lunch, a wieczorem pokaźna kolacja zakończona lodowym deserem. Na pokładzie, obsługą pasażerów zajmuje się liczna załoga. Składy ekspresów Shatabdi zatrzymują się na stacjach przy najbardziej dogodnych peronach. Na ogół jest to peron 1.

Pociągi tego typu objęte są całkowitą rezerwacją miejsc i prowadzą w większości wagony klasy AC chair car (CC). Często mają też dodatkowe wagony wyższej klasy Executive class chair car (EC).

Nowością są próby instalacji systemów rozrywki A/V w zagłówkach foteli. Pierwsze takie rozwiązania zaczęto stosować w niektórych składach Ahmedabad-Mumbai Shatabdi Express.

Pełna lista połączeń kolejowych typu Shatabdi dostępna jest pod tym adresem.

Dobra rada: Najszybszym obecnie sposobem przemieszczenia się z New Delhi do Agry (Taj Mahal) jest pociąg 12002 Bhopal Shtbdi. Wyjeżdża on ze stacji New Delhi codziennie o 06:00 i przyjeżdża na stację Agra Cant. o 08:05. Pociąg powrotny do New Delhi 12001 NDLS Shtbi opuszcza Agrę o 20:30 i dociera na miejsce o 22:45. Mamy w ten sposób możliwość spędzenia całego dnia w Agrze (co wystarcza na zwiedzenie jej zabytków) w ramach jednodniowej wycieczki z Delhi. Przejazd w jedną stronę to koszt około 23-25 PLN.

Warto wiedzieć: Ze stacji New Delhi odjeżdża kilka użytecznych czasowo pociągów. Niektóre z nich to:

Rajdhani Express

Wagon A1 - 12957 Ahmedabad Rajdhani Express fot. Superfast1111
źródło: Wikimedia Commons Są to szybkie, wygodne – ale i drogie - nocne ekspresy, łączące główne indyjskie miasta (zwłaszcza stolice stanów) z New Delhi. Mają one najwyższy priorytet na szlakach kolejowych, co zapewnia im dość dużą punktualność. Poruszają się z maksymalną prędkością 130 km/h i zatrzymują się na bardzo niewielu stacjach. W cenę biletu wliczone są posiłki – zależne od pory dnia - oraz pościel. Wyraz „Rajdhani” w języku hindi oznacza dosłownie „stolica”. Pociągi te prowadzą w swoim składzie wyłącznie wagony klimatyzowane, z miejscami do leżenia – często o podwyższonym standardzie. Są to klasy: AC three tier, AC-Two tier oraz First class AC. Pełna lista połączeń kolejowych typu Rajdhani dostępna jest pod tym adresem.

Duronto Express

Delhi Duronto Express, na stacji Sealdah w charakterystycznym malowaniu fot. Anirudh Emani
źródło: Wikimedia Commons Jest to relatywnie nowy rodzaj połączeń kolejowych, realizujących ideę połączeń non-stop pomiędzy dwoma miastami. Po raz pierwszy pociągi tego typu zostały przedstawione w 2009 roku. Łączą swoją siecią główne ośrodki miejskie Indii. Na ogół są szybsze od ekspresów Rajdhani czy Shatabi, ale wynika to nie z szybkości poruszania się po torach, lecz wysokiego priorytetu na szlaku oraz braku przystanków po drodze. Łatwo je rozpoznać ze względu na żółto-zielone – trochę pstrokate – malowanie. Składy te prowadzą praktycznie pełną gamę klas wagonów. Większość stanowią klimatyzowane klasy AC three tier, AC-Two tier oraz First class AC, ale często są dołączane również nieklimatyzowane Sleeper Class i Seater class (2S). Ceny biletów na przejazd ekspresami Duronto są w założeniu niższe niż w przypadku ekspresów Rajdhani, a różnorodność klas wagonów umożliwia dopasowanie ceny przejazdu do swoich potrzeb. Pościel nie jest wliczona w cenę biletu, ale można ją wypożyczyć za niewielką dopłatą. Posiłek na większości tras jest wliczony w cenę biletu w wagonach klimatyzowanych. Wyjątek stanowią relatywnie krótkie, dzienne trasy tego typu ekspresów, gdzie nie ma wagonu kuchennego. Wadą podróży ekspresami Duronto w wagonach klasy SL jest brak możliwości nabycia jedzenia czy napojów od miejscowych sprzedawców. Jako że pociąg w założeniu nie zatrzymuje się na żadnych stacjach, podróżny jest skazany wyłącznie na obsługę pociągu. Pełna lista połączeń kolejowych typu Duronto dostępna jest pod tym adresem.

Zestawienie rodzajów pociągów kolei indyjskich

* z wyjątkiem ekspresów poruszających się tylko za dnia i klas nieklimatyzowanych.

To na razie ostatnia część poradnika. Za jakiś czas wrócimy do tematu i postaramy się opisać procedury kupowania biletów, rezygnacji z podróży, zwrotu pieniędzy itp.

Przeczytaj też:
Zrozumieć indyjskie koleje - cz.I wybór miejsca w wagonie
Zrozumieć indyjskie koleje - cz.II rodzaje klas wagonów
Zrozumieć indyjskie koleje - cz.III co warto wiedzieć o wagonach

Latasz samolotami? Chcesz dowiedzieć się ile godzin spędziłeś łącznie w powietrzu? Jaki pokonałeś dystans i ile razy okrążyłeś równik? Do jakich krajów latałeś i jakimi samolotami...? Zobacz nową funkcjonalność transAzja.pl: Mapa Podróży
Narzędzie pozwala na zapisanie w jednym miejscu zrealizowanych podróży lotniczych, naniesienie ich tras na mapie oraz budowanie statystyk. Wypróbuj już teraz!