Mongolia - Malarstwo i rzeźba
- źródło: Przewodnik turystyczny "Szlak Transsyberyjski", Wydanie I, Kraków 2002
- copyright: © Wydawnictwo Bezdroża
Religijne malarstwo na zwojach materiału, tzw. tanka, przywędrowało do Mongolii wraz z buddyzmem i nabrało tutaj nowych cech przemieniając na "styl mongolski" kanony indo-tybetańskie. Mongolska tanka różni się od jej tradycyjnego pierwowzoru. Wyróżnia ją szczególnie subtelna linia, ekspresyjne wyobrażanie świętych cech charakteru, złożona kompozycja i ornamentyka. Zawsze podobała się też Mongołom harmonia czystych naturalnych kolorów bez kontrastów światła i cienia. Tanka stała się w Mongolii najbardziej popularnym rodzajem sztuk plastycznych. Były różne rodzaje tanki: gartan - na białym tle, martan - na czerwonym czy nagtan - na czarnym. Artyści malowali na bawełnianych strojach, płótnie i czasem jedwabiu. Naciągając kawałek materiału na ramę, artysta nasączał go mlecznym roztworem i płynnym klejem. Kiedy materiał trochę wysechł, pokrywał płótno mieszanką kredy i kleju, a następnie polerował powierzchnię, posypując drobinami piasku. Procedura była powtarzana kilka razy. Zamiast piasku używano czasami kamyków w celu otrzymania gładkiej i elastycznej nawierzchni. Zakończoną tankę zdobiono jedwabiem lub brokatem. Obraz mocowano na okrągłych drewnianych kijach przyczepianych na dole i na górze obrazu i w taki sposób wieszano go w świątyni. Tanki nie były jednak tylko obrazami religijnymi wiszącymi na ścianach świątyń lamajskich. Miniaturowe ikony można było znaleźć w każdej niemal jurcie. W mongolskich muzeach spotkamy dzieła mistrzów malarstwa na zwojach, takich jak: Dżugder, Lamzaw, Czojdżancan, Luwsanceren, Gendemdamba.
Z tanki wyrodził się narodowy mongolski styl malarski zwany mongol dzurag. Malarstwo nie zachowuje tu zasad przestrzeni i perspektywy. Ponieważ wszystko w życiu jest ważne, nie ma rzeczy, które powinny znajdować się w centrum. Nie ma sensu wyróżniać rzeczy, gdyż zarówno pierwszy, jak i drugi plan są jednakowo istotne. Typowa dla stylu mongol dzurag jest też czystość barw i wyrazistość kształtów. Łączone są elementy realistyczne z symbolicznymi, zarówno w kształtach, jak i kolorach oraz całej kompozycji. Mongol dzurag jest nie tylko stylem malarskim, ale całą filozofią oraz sposobem postrzegania i odczuwania otaczającego świata. Jednym z kontynuatorów mongolskiego stylu był B. Szaraw, urodzony w 1869 r. Najsłynniejszy jego obraz nosi tytuł Jeden z mongolskich dni. Brakuje na nim perspektywy, wszystkie postacie na obrazie są tego samego rozmiaru i każda wygląda tak, jakby miała być tą centralną, najważniejszą osobą. Również zwierzęta są tu obdarzone swoimi indywidualnymi cechami i wydają się ożywione. Absolutny pluralizm oddaje wizję świata ludzi ze stepu. Szaraw znany jest też że swoich modernistycznych, socjalistycznych obrazów, m.in. namalował pierwszy w Mongolii portret Lenina.
Największą postacią w rzeźbiarstwie mongolskim jest Dzanabadzar Gombodżawyn (1635 - 1723), nie tylko rzeźbiarz, ale też wielki przywódca religijny, ceniony buddyjski filozof, wyjątkowo uzdolniony lingwista znający język tybetański i sanskryt, pierwszy bogdo-gegen w Mongolii oraz polityk. Dzanabadzar był od dzieciństwa geniuszem, już w wieku trzech lat potrafił podobno czytać sutrę (święty tekst buddyjski uważany za mowę samego Buddy lub jego bezpośrednich uczniów). Jego mistrzem był Namchajsodnom, tybetański nauczyciel związany z piątym dalajlamą. Za namową swojego mistrza Dzanabadzar wyjechał do Tybetu w 1649r., gdzie odwiedził najsłynniejsze klasztory lamajskie, pałac Potali w Lhasie i inne święte, niezwykle miejsca Tybetu. W Lhasie Dzanabadzar pobierał nauki m.in. u samego dalajlamy. Za namową lamajskich mistrzów wrócił do swego kraju, aby "przynieść ludziom świadectwo i światło wiary". Najbardziej znanym dziełem Dzanabadzara-rzeźbiarza jest wykonana ze złota i srebra statua Wadżrathary (opiekuna światła), zwana Oczirdar, wysokości 73 cm, którą dzisiaj można podziwiać w głównej świątyni klasztoru Gandan Gol Sum. Oczirdar jest chwałą piękności człowieka i personifikacją harmonii ciała i duszy. W swoim rzeźbiarstwie Dzanabadzar w szczególny sposób łączył kanony buddyjskie z narodowymi tradycjami sztuki mongolskiej.
Znane są rzeźby Dzanabadzara odlane z brązu, które wyróżnia artystyczny perfekcjonizm i emanacja siły duchowej. Pięć posągów Dchjani-budu, wielkości 72 x 46 cm, przedstawia pięć wcieleń świętych zalet duszy. Jednak najsłynniejsze są statuetki bogini Tary wykonane z brązu. 21 posągów Tary wystawiono w pałacu Bogdo-chana w Ułan Bator. W wyobrażeniach piękna kobiecego udało się Dzanabadzarowi osiągnąć perfekcyjność w proporcjach oraz wyrażeniu tajemnicy, która wyróżnia genialnych twórców sztuki. Równie zachwycająca jak posągi Tary jest statua bogini Sijamatary z charakterystycznym łagodnym uśmiechem. Krytycy sztuki skłonni są nazywać statuę Sijamatary mongolską Giocondą.
Latasz samolotami? Chcesz dowiedzieć się ile godzin spędziłeś łącznie w powietrzu? Jaki pokonałeś dystans i ile razy okrążyłeś równik? Do jakich krajów latałeś i jakimi samolotami...? Zobacz nową funkcjonalność transAzja.pl: Mapa Podróży
Narzędzie pozwala na zapisanie w jednym miejscu zrealizowanych podróży lotniczych, naniesienie ich tras na mapie oraz budowanie statystyk. Wypróbuj już teraz!