Na terenach dzisiejszej Mongolii w okresie poprzedzającym czasy imperium mongolskiego istniało szereg różnorodnych zespołów plemiennych i państw tworzonych przez ludy niemongolskie (np. tureckie) bądź protomongolskie. I tak w III w. p.n.e. stworzony został związek plemienny Hunów - ludu najprawdopodobniej tureckiego, należącego do ałtajskiej grupy językowej (choć przez niektórych naukowców identyfikowanego z plemieniem protomongolskim). Nazwa ich wywodziła się zapewne z chińskiego określenia Hu (barbarzyńcy), stosowanego wobec ludów zamieszkujących tereny stepowe położone na północ do Chin. Hunowie stworzyli zalążki ustroju klasowego, a także dobrze zorganizowaną armię z rozbudowaną strukturą. Na niej potem wzorowali się Mongołowie, budując swe imperium. Państwo Hunów rozpadło się na przełomie er (wtedy to część plemienia ruszyła na zachód, docierając do Europy i tworząc tu państwo pod wodzą osławionego Attyli).

Ostateczne zlikwidowanie związku plemiennego Hunów przypadło na V w. Zostali oni rozgromieni przez lud Topa, który stworzył w okresie IV - VI w. państwo Wej (Topa Wej) obejmujące północne Chiny, a potem i tereny dzisiejszej Mongolii. Plemię Topa zostało w VI w. zasymilowane przez Chińczyków. Na terenach dzisiejszej Mongolii istniał też w okresie I w. p.n.e. - III w. n.e. związek plemienny Sienpi, w którego skład wchodziły ludy protomongolskie. Jednym z plemion tego związku byli Żołżanie. W V wieku stworzyli oni swój własny zespół plemienny - kaganat żołżański, który obejmował tereny dzisiejszej Mongolii i część Mandżurii. Istniał do VI w., kiedy to został rozgromiony przez ludy tureckie (turkuckie). Stworzony z kolei na jego miejscu kaganat turkucki przetrwał prawie dwa wieki. Zasięgiem swego oddziaływania politycznego obejmował nawet odległe tereny Afganistanu, Turkiestanu Wschodniego i północno-zachodnich Indii (!). Główny ośrodek kaganatu turkuckiego, miasto Chara- Bałgas, znajdował się w Mongolii nad górnym Orchonem (a więc w miejscu, gdzie siedem wieków później założono stolicę imperium mongolskiego - Karakorum).

Turkuci jako pierwsi ze wszystkich ludów Azji Środkowej zostawili informacje o sobie w formie inskrypcji (VIII w.). Wyryto je na stelach nagrobkowych znajdujących się nad rzekami Orchon i Selenga. Teksty zapisane starotureckim pismem runicznym (wzorowanym na piśmie aramejskim) dotyczyły m.in. historii Turkutów od połowy VI w. Historia ta obfitowała w wydarzenia nad wyraz dla nich tragiczne - Państwo Turkutów rozpadło się bowiem na dwie osobne części: wschodnią (tereny Mongolii) i zachodnią. Zaś w wieku VII obydwa te kaganaty przestały istnieć - wschodni rozbity został przez Ujgurów, zachodni zaanektowany przez Chiny.

Na gruzach państwa wchodnioturkuckiego powstał w latach 745 - 840 Chanat Ujgurski. Kraj ten, stworzony przez kolejny lud turecki, obejmował tereny dzisiejszej Mongolii, Mandżurię i Dżungarię. Stolica Karabał-gasun usytuowana na lewym brzegu Orchonu stanowiła niedostępną twierdzę z murem obronnym, basztami i fosą. Ujgurzy posiadali własne pismo o pionowym układzie (wzorowane na piśmie sogdyjskim, a zapożyczone potem przez Mongołów), a także religię o charakterze ogólnopaństwowym - manicheizm. Ujgurzy rozgromieni zostali przez Kirgizów w połowie IX w. Kirgizi utrzymali się w Mongolii jedynie 80 lat, po czym zostali wyparci przez Kitanów, plemię pochodzenia mongolskiego. Kitanowie stworzyli bardzo silne państwo stepowe (obejmujące część Chin włącznie z dzisiejszym Pekinem, a także państwo Tangutów, zwane przez Chińczyków Sia). Przestało ono istnieć na początku wieku XII w wyniku walk z Dżurdżenami (z grupy plemion mandżursko-tunguskich) i Chińczykami. Nie oznaczało to jednak klęski grup mongolskich - ich wielkie dni dopiero miały nadejść.

Latasz samolotami? Chcesz dowiedzieć się ile godzin spędziłeś łącznie w powietrzu? Jaki pokonałeś dystans i ile razy okrążyłeś równik? Do jakich krajów latałeś i jakimi samolotami...? Zobacz nową funkcjonalność transAzja.pl: Mapa Podróży
Narzędzie pozwala na zapisanie w jednym miejscu zrealizowanych podróży lotniczych, naniesienie ich tras na mapie oraz budowanie statystyk. Wypróbuj już teraz!