Załamanie się komunizmu i kryzys ekonomiczny mający miejsce na początku lat 90. XX w. przyniósł dość paradoksalnie zbawienne skutki, gdyż dał początek reformom stanowiącym próbę dostosowania ekonomii kraju do nowych okoliczności. Reformy wolnorynkowe doprowadziły co prawda do uwłaszczenia dawnej nomenklatury partyjnej, ale z drugiej strony Mongołowie zmagają się z szeregiem ograniczeń strukturalnych - dotyczy to głównie infrastruktury w sektorach transportowym (na 100 km2 przypada zaledwie ok. 100 metrów dróg ulepszonych, rocznie zaś buduje się ok. 10 kilometrów dróg ulepszonych), telekomunikacyjnym i energetycznym, a także ograniczeń naturalnych - tylko około 1% kraju to areały ziemi uprawnej, zaś aż około 80% to obszary wypasu zwierząt.

W okresie komunizmu subwencje z ZSRR osiągały stanowiły czasem ok. 30% produktu narodowego brutto. Wobec ich cofnięcia wprowadzono liberalizację handlu wewnętrznego i zagranicznego, zamrożono wydatki państwa, uwolniono ceny i kursy walut. Podpisano szereg porozumień o współpracy z Bankiem Światowym, Bankiem Rozwoju Azji, Międzynarodowym Funduszem Walutowym (członkostwo od lutego 1992 r.) oraz Unią Europejską. Co więcej od 1994 r. Mongolia jest członkiem GATT. Zawarto także porozumienie z Polską regulujące handel bilateralny i współpracę ekonomiczną. Nakłady inwestorów zagranicznych są szacowane na 100 mln dolarów (dla porównania lata 1990 - 1995 zamknęły się dla Rosji sumą blisko 4,5 mld, a dla Chin niemal 120 mld dolarów).

Podstawowym partnerem gospodarczym Mongolii pozostaje do dziś Rosja - nieco ponad 1/5 całości eksportu i aż ponad 1/3 importu. To całkowite uzależnienie gospodarcze od Rosji z oczywistych względów nie wpływa korzystnie na sytuację ekonomiczną Mongolii. Nadzieją mogą być dynamiczne Chiny, z którymi jest prowadzony ożywiony handel. Z drugiej jednak strony istnieją historycznie uwarunkowane obawy o ponowne popadnięcie w sferę wpływów południowego sąsiada. Szuka się zatem możliwości na zaktywizowanie współpracy z państwami zachodnimi. Ich udział w handlu zagranicznym Mongolii wzrósł w latach 1990 - 1994 z 3% do ok. 18%. Największymi partnerami są - odpowiednio do wielkości - Stany Zjednoczone, Japonia, Niemcy, Francja, Szwajcaria i Włochy. Kraje wysokorozwinięte wspierają rozwój gospodarczy Mongolii także poprzez udzielanie preferencyjnych kredytów i bezzwrotnych dotacji. Nadal jednak długi zagraniczne Mongolii wynoszą 760 mln USD.

Najstarszą i największą gałęzią mongolskiej gospodarki jest oczywiście hodowla. Obecnie pogłowie zwierząt hodowlanych (owiec, kóz, koni, krów, wielbłądów) wynosi ponad 30 mln sztuk. Około 80% powierzchni kraju to tereny wypasu zwierząt. W latach 50. istniały silne tendencje do ograniczania hodowli. Wobec problemów ekonomicznych (niska efektywność) w 1959 r. zdecydowano się na przeprowadzenie kolektywizacji - gospodarstwa prywatne zastąpiono spółdzielniami produkcyjnymi. Powstały jednocześnie najmniejsze jednostki terytorialno- administracyjne, tzw. somony (sumy). Tym samym w znacznym stopniu ograniczono dotychczas dominujący koczowniczy styl życia. Z czasem liczba osób zatrudnionych w tej gałęzi produkcji systematycznie malała i pod koniec lat 60. było to niecałe 50% populacji zawodowo czynnej. Pomimo tego hodowla zwierząt pozostała dominującym akcentem w krajobrazie mongolskim. Taki stan rzeczy został uświęcony wielowiekową tradycją i wymuszony warunkami naturalnymi (klimat oraz przewaga roślinności stepowej).

Dla wielu zaskakujący może być fakt istnienia w Mongolii długiej tradycji uprawy ziemi (równie długiej jak tradycje pasterskie). Gospodarka rolna prowadzona była zawsze jednak w bardzo ograniczonym wymiarze - traktowano ją jako urozmaicenie i uzupełnienie dominującej hodowli zwierząt. Niezbyt przemyślana gospodarka w okresie komunizmu (stosowanie znacznych ilości pestycydów, używanie ciężkich maszyn, uprawy monokulturowe) była przyczyną poważnych zniszczeń terenów uprawowych. Konsekwencją tych poczynań jest erozja gleby. Problem ten dotyczy niemal 50% powierzchni upraw (obecnie tereny rolne stanowią mniej niż 6% powierzchni kraju). Jeszcze gorzej wygląda sprawa gospodarki leśnej - rabunkowa polityka ostatnich kilkudziesięciu lat przyczyniła się do wyniszczenia połaci leśnych Mongolii (tereny zadrzewione stanowią obecnie zaledwie ok. 10% powierzchni kraju). Niewiele sytuację poprawiają akcje zalesiania wykorzystanych już obszarów (zgodnie z danymi Ministerstwa Natury i Środowiska działania te dotyczą zaledwie 9 - 15% terenów, na których była prowadzona zrywka drewna).

Przemysł wydobywczy bazuje na złożach takich surowców, jak: miedź, złoto, srebro, wolfram, uran, fosforyty, cynk, cyna, ołów oraz molibden. Natomiast złoża ropy naftowej (rejony Cagaan Els i Dzüünbajan) w zasadzie nie są obecnie eksploatowane z powodu braku odpowiedniej infrastruktury. Zasoby te stanowią jednak korzystną przyszłościową rezerwę strategiczną.

Nowe okoliczności to także otwarcie się dla turystyki - o ile przed rokiem 1990 istniała tylko jedna agencja turystyczna, o tyle w 1997 r. było ich ponad 200, a obecnie liczba ta jeszcze znacznie wzrosła. Stale poszerzany jest zakres usług biur, powstają też liczne skupiska jurt turystycznych w miejscach o szczególnych walorach przyrodniczych. Takie jurty-hotele znakomicie spełniają funkcję bazy noclegowo-żywieniowej, a równocześnie dość dobrze komponują się one z mongolskim krajobrazem. W mieście poza dużymi i drogimi hotelami, jakie istniały i w czasach komunizmu, powstają liczne minihotele i pensjonaty oferujące nocleg za kilka dolarów.

Latasz samolotami? Chcesz dowiedzieć się ile godzin spędziłeś łącznie w powietrzu? Jaki pokonałeś dystans i ile razy okrążyłeś równik? Do jakich krajów latałeś i jakimi samolotami...? Zobacz nową funkcjonalność transAzja.pl: Mapa Podróży
Narzędzie pozwala na zapisanie w jednym miejscu zrealizowanych podróży lotniczych, naniesienie ich tras na mapie oraz budowanie statystyk. Wypróbuj już teraz!