1 7
1. Przylot
Hanoi, Wietnamniedziela, 13 sty 2008 Hanoi, Wietnam
Dzisiejszy wpis jest autorstwa mojego, czyli Gra¿yny. Janek udostêpni³ mi mo¿liwoœÌ publikowania postów na swoim blogu, dziêki czemu mogê podzieliÌ siê z wami moimi refleksjami z uczêszczania na uczelniê w Hanoi.
Jako ¿e przebywam w Wietnamie na tak zwanym stypendium rz¹dowym, w ramach owego stypendium przys³uguje mi udzia³ w kursie jêzyka wietnamskiego. ChoÌ to stwierdzenie jest Ÿle sformu³owane - z punktu widzenia jednostki prowadz¹cej nasz kurs, raczej - muszê chodziÌ na lekcje, bo jeœli nie bêdê, to zawiadomi¹ ambasadê, a ta odbierze mi stypendium. Owa ró¿nica perspektyw zdecydowanie daje siê we znaki.
Kurs na który uczêszczam, prowadzony jest przez Khoa Tieng Viet va Van Hoa Viet Nam cho Nguoi Nuoc Ngoai (wydzia³ jêzyka wietnamskiego i kultury wietnamskiej dla cudzoziemców). Jednostka ta przynale¿y do uniwersytetu (TDH Quoc Gia), ale mieœci siê w jednym z budynków politechniki (Bach Khoa). Powoduje to sporo zabawnych nieporozumieù, a tak¿e przysparza okazji do podró¿owania na uczelniê autobusem wype³nionym m³odymi ch³opakami, którzy nijak nie chc¹ ustêpowaÌ miejsca - nie ¿eby mi, oczywiœcie, ale starszym osobom. Zawsze jako pierwsza do ust¹pienia wskazywana jest dziewczyna; ch³opak bêdzie twardo siedzia³. Ale to taka ma³a dygresja.
Nasze zajĂŞcia odbywajÂą siĂŞ trzy razy w tygodniu. Z tego dwa razy mamy zajĂŞcia z paniÂą nauczycielkÂą Nhung, a raz - z panem wicedziekanem Chinh (popularnie zwanym vicedeanem). W najwiĂŞkszym skrĂłcie mogĂŞ powiedzieĂŚ: zajĂŞcia z paniÂą Nhung sÂą zdecydowanie najgorszymi zajĂŞciami, na jakie uczĂŞszczaÂłam kiedykolwiek (a pewnÂą konkurencjĂŞ majÂą).
Podstawow¹ przyczyn¹ tego stanu rzeczy jest fakt, ¿e pani Nhung zna jêzyk angielski w stopniu co najwy¿ej podstawowym. Sprawia to, i¿ nie jest nam w stanie wyt³umaczyÌ znaczenia nowych s³ów pojawiaj¹cych siê podczas przerabiania podrêcznika. W praktyce wygl¹da to wiêc tak, i¿ w czasie lekcji student pyta o znaczenie danego s³owa. Pani wówczas albo panikuje, zaczyna siê denerwowaÌ, i udaje ¿e nie zrozumia³a pytania - albo, w optymistycznym wariancie, zagl¹da do s³ownika. Zwykle pokazuje nam palcem znaczenie s³owa, nie odczytuj¹c go - albowiem zrozumienie jej wymowy przysparza kolejnych trudnoœci.
Równie trudne, a mo¿e nawet trudniejsze, jest t³umaczenie gramatyki. Pani Nhung po prostu wiêc przesta³a nam j¹ t³umaczyÌ. Zamiast tego, w ramach prowadzenia lekcji zapisuje nam na tablicy jakieœ Ìwiczenie, a sama zasiada do papierkowej roboty typu wype³nianie skomplikowanych protoko³ów, spe³niaj¹cych rolê listy obecnoœci. Zadane nam Ìwiczenie ma zaœ sprawdzaÌ znajomoœÌ konstrukcji gramatycznych, które wed³ug naszego podrêcznika, maj¹ zostaÌ wprowadzone dopiero za jakiœ czas (nie wspominaj¹c ju¿ o tym, ¿e Ìwiczenie zawiera liczne nowe s³owa). Pani jednak nie wyznaje najwyraŸniej zasady, ¿e najpierw powinno siê wyt³umaczyÌ nowy materia³ z gramatyki, a póŸniej dopiero zadawaÌ do niego Ìwiczenia. Nawet w sumie rozumiem jej awersjê do t³umaczenia nam czegokolwiek - z jej znajomoœci¹ angielskiego i talentami dydaktycznymi, po prostu nie jest w stanie tego dokonaÌ.
Innym mocnym punktem lekcji jest przerabianie Ìwiczeù z podrêcznika. Otó¿ Ìwiczenia te robimy w szaleùczym tempie, metod¹ "ka¿dy student czyta jeden przyk³ad". Gdy ktoœ próbuje siê zastanowiÌ d³u¿ej ni¿ trzy sekundy, pani zaczyna siê denerwowaÌ i rozwi¹zuje przyk³ad sama. Jedynym sposobem poradzenia sobie z tym jest stosowanie systemu odliczeniowego - próbujê ogarn¹Ì co n-ty przyk³ad (gdzie n to liczba studentów), który to akurat ja bêdê czytaÌ, co oczywiœcie powoduje, ¿e nie starcza uwagi na s³uchanie przyk³adów czytanych przez innych. Proponowaliœmy pani, aby na Ìwiczenia zostawia³a nam wiêcej czasu, czy wrêcz - aby zadawa³a nam je do domu, ale oczywiœcie, jak wszystkie nasze proœby i uwagi, pozosta³o to bez efektu.
To wszystko nie by³oby jeszcze specjalnie frustruj¹ce - no có¿, zdarzaj¹ siê s³abi nauczyciele (aczkolwiek nauczyciel wyk³adaj¹cy jêzyk wietnamski na wydziale dla cudzoziemców, nie znaj¹cy przy tym jêzyka angielskiego przynajmniej na poziomie œredniozaawansowanym, jest jednak pewnym ewenementem. Mieliœmy kiedyœ zastêpstwo z pani¹ sekretark¹, i zajêcia by³y o niebo lepsze, ni¿ zazwyczaj). Tym, co czyni ca³oœÌ sytuacji szczególnie ciê¿k¹ do zniesienia, jest podejœcie, które my w Polsce kojarzymy jedynie z poziomem szko³y - podstawowej, gimnazjum czy liceum. Chodzi o kwestiê relacji nauczyciel - student, czy - trafniej bêdzie napisaÌ - nauczyciel - uczeù.
Wiele napisano na temat istotnej roli edukacji w spo³eczeùstwie i kulturze Wietnamu. Nauczyciele zasadniczo ciesz¹ siê wysok¹ pozycj¹ spo³eczn¹ i presti¿em. System wiêzi pomiêdzy uczniami i nauczycielami jest o wiele bardziej rozbudowany - nie koùczy siê, jak u nas, na doœÌ bezosobowej interakcji w ramach klasy szkolnej. Uczniowie odwiedzaj¹ - czy przynajmniej, tradycyjnie odwiedzali - swoich nauczycieli w domach w czasie œwiêta Tet, a tak¿e paŸdziernikowego dnia nauczyciela. Uczniowie zawsze winni s¹ nauczycielowi pos³uszeùstwo i szacunek. Lekcje posiadaj¹ w niewielkim stopniu charakter interaktywny, nie oczekuje sie od ucznia indywidualnej aktywnoœci czy kreatywnoœci - a raczej tego, i¿ bêdzie pilnie s³ucha³ nauczyciela, a nastêpnie przyswaja³ i odtwarza³ przekazywan¹ przezeù wiedzê.
No có¿. Bêd¹c polskim studentem, lub wrêcz osob¹, która na proces studiowania spogl¹da ju¿ z drugiej strony barykady - trudno jest siê pogodziÌ z tym, i¿ na lekcjach jêzyka wietnamskiego jest siê ponownie spychanym do szkolnej ³awki. Nasza nauczycielka szczególnie czêsto zwyk³a siê denerwowaÌ na kwestie naszych nieobecnoœci. Owszem, studenci z zajêÌ zrywaj¹ siê doœÌ czêsto, jak to studenci. Jednakowo¿ przynajmniej dla mnie - osoby, która na te zajêcia bez wyj¹tku chodzi, no, chyba ¿e akurat wyjedzie do Kuala Lumpur :-) - wys³uchiwanie z ust nauczycielki wyg³aszanych z groŸn¹ min¹ stwierdzeù typu:
* Dlaczego nie byÂło ciĂŞ w szkole wczoraj? Co robiÂłeÂś w tym czasie?
* Dlaczego przychodzicie czĂŞÂściej na zajĂŞcia nauczyciela Chinh, a moje opuszczacie? (MogÂłabym wyjaÂśniĂŚ pani, dlaczego, ale nie sÂądzĂŞ, aby paniÂą ta odpowiedÂź ucieszyÂła...)
* Jeœli nie bêdziecie chodziÌ na zajêcia, to doniesiemy o tym ambasadzie, i zabior¹ wam stypendium! (bior¹c pod uwagê sprawnoœÌ komunikacji na linii uczelnia-ambasada, groŸba ta jest czysto abstrakcyjna)
* JeÂśli nie bĂŞdziecie chodziĂŚ na zajĂŞcia, to napiszemy do waszych uczelni w Polsce, i bĂŞdziecie mieli problemy! (jak wyÂżej),
jest dosyÌ frustruj¹ce. Szczególnie ta ostatnia groŸba mnie powali³a- myœlê, ¿e w Instytucie Socjologii bêd¹ istotnie wstrz¹œniêci faktem, i¿ mgr Gra¿yna Szymaùska-Matusiewicz opuœci³a w semestrze zimowym dwa dni zajêÌ z jêzyka wietnamskiego w Hanoi.
Trudno mi pozbyÌ siê posiadanego dotychczas podejœcia, ¿e zajêcia na uczelni s¹ pewnego rodzaju wspólnym przedsiêwziêciem, realizowanym zarówno przez wyk³adowcê, jak i studentów. Wyk³adowca okreœla pewne ramy, w których studenci siê poruszaj¹; gdy przekraczaj¹ te ramy, mog¹ spotkaÌ ich sankcje. Sam równie¿ jednak posiada okreœlone zobowi¹zania - na czele z przygotowaniem siê do zajêÌ, a tak¿e pojawianiem siê na zajêciach, lub przynajmniej odwo³ywaniem ich z wyprzedzeniem, jeœli siê nie mog¹ odbyÌ. W Wietnamie sprawa wygl¹da zaœ tak, i¿ zobowi¹zania ma jedynie uczeù - w dodatku nie s¹ one œciœle okreœlone. Uczeù po prostu ma siê uczyÌ i ma nie opuszczaÌ lekcji. Dzia³ania ucznia maj¹ byÌ niejako procesem sp³acania d³ugu wdziêcznoœci nauczycielowi za to, i¿ ten obdarza go dobrodziejstwem nauki. Tak wiêc, nie mamy prawa mieÌ do pani Nhung pretensji, i¿ nie pojawi³a siê w ogóle na zajêciach, nikogo nie uprzedzaj¹c; nie mamy te¿ prawa wymagaÌ, ¿eby nauczycielka t³umaczy³a nam gramatykê, i tak dalej. Tak wygl¹da borykanie siê z ró¿nicami kulturowymi w praktyce.
Trochê chyba tylko szkoda na to wszystko rz¹dowej kasy. Prawda jest taka, i¿ wœród osób obecnie uczêszczaj¹cych na zajêcia wiêkszoœÌ to studenci filologii wietnamsko-tajskiej z Poznania, którzy to, czego teraz "siê uczymy", kiedyœ ju¿ przerabiali - nic nowego to w ich zasób wiedzy to nie wnosi. A ja tyle siê nauczê, co sama w domu. Ale jako ¿e nikogo to nie obchodzi, pewnie ów stan rzeczy siê utrzyma.
Aby zakoĂączyĂŚ optymistycznym akcentem, powiem tylko, Âże thay Chinh, czyli vicedean, to zupeÂłnie inna bajka. Przynajmniej raz w tygodniu uczĂŞszczanie na zajĂŞcia z jĂŞzyka wietnamskiego jest trochĂŞ mniej frustrujÂące :)
