Społeczeństwo

Trudno jest dokładnie oszacować liczbę ludności zamieszkałej na obszarze wokół Bajkału, bowiem dysponujemy danymi dotyczącymi całego obwodu irkuckiego i Republiki Buriacji - terenu znacznie wykraczającego poza granice naszego zainteresowania. Łączna liczba ludności w obwodzie irkuckim i Buriacji to prawie 4 mln osób. Średnia gęstość zaludnienia wynosi 3,5 os./km2. Największe skupiska ludności występują na południu, w ośrodkach przemysłowych rozmieszczonych wzdłuż trasy Kolei Transsyberyjskiej. Stosunkowo gęsto zaludnione są ponadto doliny większych rzek i niektóre kotliny śródgórskie, gdzie istnieją dobre warunki dla rozwoju rolnictwa i hodowli. Pozostałe obszary obejmujące północne wybrzeża Bajkału i pasma górskie są praktycznie bezludne. W tajdze, jedynie nad większymi rzekami można spotkać niewielkie osady myśliwych lub rybaków.

Średnia długość życia na tym terenie wynosi 68 lat i jest zbliżona do wskaźników długowieczności w innych rejonach Rosji. Nie dotyczy to jednak całej ludności, bowiem mieszkający w tajdze Ewenkowie żyją przeciętnie tylko 35 lat! Jest to spowodowane przede wszystkim brakiem opieki medycznej oraz wyjątkowo trudnymi warunkami życia. Większość mieszkańców miast znajduje zatrudnienie w przemyśle, natomiast ludność wiejska zajmuje się hodowlą, rolnictwem i myślistwem, a także - nad Bajkałem większymi rzekami - rybołówstwem.

Grupy etniczne

Zanim na Przybajkalu pojawili się Rosjanie, panami tych ziem byli Buriaci i Ewenkowie. Buriaci są narodem, który wykształcił się na drodze stopniowego jednoczenia różnych plemion mongolskich, stale napływających nad Bajkał od pocz. X w. n.e. Najważniejsze z nich to: Bałagaci, Chorińcy, Echiryci i Chondogorcy. Wśród Buriatów wyróżnia się dwie grupy, mówiące różnymi dialektami Buriatów Zachodnich (Przedbajkalskich) i Buriatów Wschodnich Zabajkalskich).

Większość Buriatów prowadziła półosiadły tryb życia. Ich tradycyjna gospodarka opierała się na hodowli bydła, owiec i koni (na wschodzie także wielbłądów). Stada wyjątkowo bogatych rodów mogły liczyć nawet 10 tys. sztuk zwierząt. Ważną rolę odgrywało myślistwo. Polowali na zwierzęta futerkowe, zwierzynę grubą oraz ptaki. Przez długi czas ich jedyną bronią myśliwską był łuk. Wykorzystywali ponadto liczne rodzaje samołówek, takie jak sidła czy pętle. Część Buriatów - szczególnie na zachodzie - prowadząc osiadły tryb, życia zajmowała się rolnictwem. Współcześni Buriaci tak jak ich przodkowie zajmują się pasterstwem i myślistwem, nie ma jednak wśród nich koczowników.

W rodzinach buriackich panował ustrój patriarchalny. Oznaczało to dominującą pozycję ojca oraz ogólne uprzywilejowanie mężczyzn. Większością obowiązków związanych z prowadzeniem gospodarstwa obciążone były kobiety. Domeną mężczyzn było pasterstwo i myślistwo. We własnej republice Buriaci stanowią jedynie 24% ogólnej liczby mieszkańców (249,5 tys.). Stosunkowo duże skupiska Buriatów istnieją na obszarze obwodu irkuckiego, w Ust’-Ordyńsko-Buriackim Okręgu Autonomicznym (ponad 77 tys.) oraz w obwodzie czytyjskim - w Agińsko- Buriackim Okręgu Autonomicznym (ponad 66 tys.). Ponadto Buriaci żyją w północnej Mongolii i Chinach.

Język Buriatów należy do wschodniej grupy języków mongolskich, do rodziny ałtajskiej. Wyróżnia się w nim wiele dialektów tworzących trzy grupy: wschodnią, zachodnią i selengińską. Do XX w. Buriaci używali pisma staromongolskiego, które było wzorowane na piśmie ujgurskim. Cechowało się ono pionowym układem wierszy, biegnących od lewej do prawej. W 1931 r. wprowadzono do użytku alfabet łaciński, który 1937 r. zastąpiono do dziś obowiązującą rosyjską grażdanką. Współczesny literacki język buriacki powstał na podstawie dialektu chorińskiego. Jest on oficjalnym językiem Republiki Buriacji. Wśród Buriatów powszechna jest znajomość języka rosyjskiego.

Ewenkowie pochodzą z Mandżurii. Dawniej nazywano ich Tunguzami. W I tys. p.n.e. rozprzestrzenili się na ziemiach całej Syberii Wschodniej, od Jeniseju do Morza Ochockiego. Początkowo podstawą ich bytu było myślistwo. W tej dziedzinie byli mistrzami. Polowali za pomocą łuku i różnych pułapek na łosie, jelenie, niedźwiedzie, piżmowce i zwierzęta futerkowe. Polowali także z psami. Ich drugorzędnym zajęciem była hodowla reniferów. Zwierzęta te wykorzystywali głównie jako środek transportu - sami nazywali się Oroczon, co znaczy "koczujący na reniferach". Pomocniczą funkcję w ich gospodarce pełniło rybołówstwo.

Wśród Ewenków panował ustrój patriarchalno-rodowy. Plemiona dzieliły się na grupy złożone ze spokrewnionych rodów. Ich członkowie nie mogli zakładać rodzin w obrębie tej samej grupy. Na czele rodu stał najlepszy myśliwy. Wtedy gdy na Syberii pojawili się Rosjanie, Ewenkowie nie reprezentowali tak wysokiego poziomu rozwoju jak Buriaci.

Największe zmiany w życiu ludów syberyjskich przyniósł wiek XX. Władza radziecka zmuszała Ewenków i innych koczowników do osiadłego trybu życia - zakładano spółdzielnie hodowli reniferów, artele myśliwskie. Wskutek tego duża część ich narodowej tradycji uległa zapomnieniu. Mimo to wielu Ewenków do dziś wędruje po bezkresnych obszarach tajgi, zajmując się polowaniem i hodowlą reniferów. Wyróżnia się wśród nich trzy grupy: oroczuny (hodowcy reniferów), murczeny (hodowcy koni) i lamuczery (rybacy). Obecnie na Syberii (w Ewenkijskim Okręgu Autonomicznym, Jakucji, Kraju Chabarowskim, obwodach irkuckim i czytyjskim oraz Buriacji) żyje ok. 25 tys. Ewenków. Nad Bajkałem są nieliczni, można ich spotkać jedynie w północno-wschodniej części wybrzeża.

Język ewenkijski należy do grupy tungusko-mandżurskiej, ałtajskiej rodziny językowej. Ewenkowie nie znali pisma, obecnie posługują się alfabetem rosyjskim. W 1992 r. założono centrum kultury ewenkijskiej "Arun", mające na celu odrodzenie narodu, kultury, języka, obyczajów i tradycji. Dominującym narodem, zarówno w obwodzie irkuckim, jak i w Buriacji są oczywiście Rosjanie (prawie 70% ludności). Z mniej licznie reprezentowanych grup narodowościowych najczęściej spotyka się w tych stronach Ukraińców, Tatarów i Białorusinów (razem ok. 3%). Ewenków jest niewiele, jedynie ok. 1,6 tys. Ciekawą, wymierającą grupą są Sojoci, nazywani także Caatanami – żyjący w Sajanach pasterze reniferów. W Buriacji żyje tylko 200 przedstawicieli tej grupy.

Latasz samolotami? Chcesz dowiedzieć się ile godzin spędziłeś łącznie w powietrzu? Jaki pokonałeś dystans i ile razy okrążyłeś równik? Do jakich krajów latałeś i jakimi samolotami...? Zobacz nową funkcjonalność transAzja.pl: Mapa Podróży
Narzędzie pozwala na zapisanie w jednym miejscu zrealizowanych podróży lotniczych, naniesienie ich tras na mapie oraz budowanie statystyk. Wypróbuj już teraz!