W XII w. plemiona mongolskie żyły w znacznym rozproszeniu na rozległych obszarach stepowych Chin po Bajkał. Grupy Mongołów "właściwych", a więc tych którzy w wieku XIII użyczyli swej nazwy wszystkim ludom wchodzącym w skład wspólnego państwa mongolskiego, żyły w dorzeczach Kerulenu (Cherlenu) i Ononu. Oprócz nich zamieszkiwało te tereny także wiele innych grup mongolskich (jak choćby Kereici nad Orchonem i Tołą).

Pierwsze tendencje zjednoczenia plemion mongolskich widoczne były już w wieku XII. Powstał wtedy chanat zrzeszający szczepy Mongołów "właściwych" pod wodzą Kabuła (Chabuł-chan), pradziada późniejszego twórcy imperium mongolskiego. Ten tzw. Chanat Staromongolski rozpadł się po przegranej bitwie z Tatarami w 1161 r.

Lecz właśnie w tym okresie przyszedł na świat Temudżyn, znany później jako Czyngis-chan - człowiek, który rozsławił plemię Mongołów w świecie. Jego talent wojskowy, zdolności pozyskiwania sprzymierzeńców, umiejętności organizacyjne, a także nieprzejednanie wobec wroga spowodowały, że w zaledwie 26 lat od jego pierwszej wygranej bitwy z Merkitami, udało mu się doprowadzić do zjednoczenia plemion mongolskich pod swoim dowództwem (1206 r.).

W państwie mongolskim szybko zajęto się wprowadzaniem reform - przede wszystkim skoncentrowano się na stworzeniu dobrze wyszkolonej i zdyscyplinowanej armii o jasno określonej strukturze. W przeciągu następnych kilkudziesięciu lat zdobyła ona ogromne tereny Azji i część Europy Wschodniej. Nie zaniechano równocześnie rozwoju wewnętrznego państwa: reformy rozpoczęte przez Chyngis-chana kontynuował po jego śmierci syn Ugedej, a potem następni chanowie.

W imperium mongolskim stworzono m.in. system sądownictwa np. powstał zbiór praw, tzw. Jasa), rozległą administrację cywilną, podstawy szkolnictwa. Mongołowie czerpali z doświadczeń państw i narodów promongoskich i niemongolskich, np. pismo przejęli od Ujgurów, strukturę armii wzorowali m.in. na wojsku Hunów, a nawet położenie ich stolicy Karakorum było identyczne z tym, które ongiś wybrali na centra swych krajów Turkuci i Ujgurzy. W państwie mongolskim prowadzono ożywiony handel. Finansami i systemem podatkowym zajmował się przez pewien czas Jelu Czu-caj z plemienia Kereitów, który dzięki swym zdolnościom organizacyjnym przyczynił się znacznie do konsolidacji wewnętrznej państwa. Chciał uczynić Mongolię krajem zinstytucjonalizowanym. Jego działalność dobiegła końca wraz ze śmiercią Ugedeja.

Śmierć chana Ugedeja i niemal równoległa śmierć Dżagataja (ostatniego z synów Czyngisa) rozpoczęła okres bezkrólewia i walki o władzę. Chanem został ostatecznie Gujuk, który sprawował rządy bardzo krótko. W czasie gdy wybierano go na chana, dotarło do Mongolii poselstwo dwóch franciszkanów - Plano Carpiniego i Benedykta Polaka. Im średniowieczna Europa zawdzięcza wiedzę o państwie Mongołów (często "wzbogaconą" o elementy fantastyczne, jak choćby informacje o krainach zamieszkałych przez półludzi, pół-psy).

Czwartym z kolei chanem imperium został Munke (Möngke) popierany przez Batu-chana. Uchodził za najzdolniejszego po Chyngis-chanie wodza Mongołów. Za jego rządów uporządkowano całą administrację w państwie, rozszerzono kontakty handlowe, kontynuowano także politykę tolerancji religijnej. Jego śmierć podczas oblężenia jednego z chińskich miast państwa Sung spowodowała walkę o władzę, która przybrała formę czteroletniej wojny domowej (1260 - 1264). Zwycięzca w tym sporze, Kubiłaj, został mianowany kolejnym wielkim chanem i przeniósł stolicę do Pekinu, zakładając dynastię Jüan.

Wkrótce państwo mongolskie stanęło w obliczu kolejnej wojny domowej. Po jednej stronie konfliktu stanął Kajdu, po drugiej Kubiłaj, a po jego śmierci, jego wnuk Temur. Temur był ostatnim władcą, który prawdziwie zasłużył się dla kraju. Doprowadził do końca wojnę z Kajdu, tłumił bunty w prowincjach chińskich, nie zaniedbywał także spraw gospodarki kraju i podtrzymywania stosunków dyplomatycznych z innymi państwami (np. z Indiami). Wraz z jego śmiercią zapanował w kraju chaos. Kolejni chanowie utrzymali władzę ledwie przez kilka lat (np. Kajszan przez 4 lata, Bujantu przez 9). W roku 1968 upadła mongolska dynastia Jüan. Odtąd rozpoczął się proces rozpadu imperium mongolskiego.

Latasz samolotami? Chcesz dowiedzieć się ile godzin spędziłeś łącznie w powietrzu? Jaki pokonałeś dystans i ile razy okrążyłeś równik? Do jakich krajów latałeś i jakimi samolotami...? Zobacz nową funkcjonalność transAzja.pl: Mapa Podróży
Narzędzie pozwala na zapisanie w jednym miejscu zrealizowanych podróży lotniczych, naniesienie ich tras na mapie oraz budowanie statystyk. Wypróbuj już teraz!