W poprzedniej części poradnika „zrozumieć indyjskie koleje” opisaliśmy wady i zalety poszczególnych rodzajów miejsc leżących w wagonie. Teraz przyszła kolej na przedstawienie różnic w 10 klasach wagonów z jakimi możemy mieć do czynienia podróżując po Indiach. 

Unreserved [UR/GEN]

Wnętrze wagonu II Class Sitting (UR/GEN) fot. fot: Grey Rocker
źródło: Wikimedia Commons Jest to najprostsza, najtańsza i najbardziej prymitywna forma podróżowania indyjskimi kolejami. Klasa ta czasem funkcjonuje pod nazwą General Indian. Aby wsiąść do takiego wagonu wymagany jest najprostszy bilet kupowany w kasie na peronie, nawet parę minut przed odjazdem pociągu. Nie da się zarezerwować miejsca w takim wagonie, bo – jak sama nazwa wskazuje – jest to klasa bez rezerwacji. Zakupiony bilet (kosztujący najczęściej mniej niż 1USD do 10USD za przejazd przez niemal całe Indie) upoważnia do próby wejścia do wagonu i ewentualnego pozostania w nim. Brzmi to mało optymistycznie, ale w praktyce nie jest tak źle. Raczej nie wyobrażam sobie przejechania w nim 24 godzin, ale z całą pewnością – a sprawdziłem to na własnej skórze wielokrotnie – jest to świetny sposób na podróże zabierające od 2 do 5 godzin. Wystarczy jedynie podejść na stację, kupić bilet i spróbować wejść do wagonu. Jeżeli się nie uda, to ten sam bilet obowiązuje na kolejny pociąg na tej samej trasie w ciągu 24 godzin od zakupu biletu. W najgorszym razie kilka godzin da się przejechać siedząc na swoim plecaku, przy otwartych na oścież drzwiach wejściowych co łagodzi zapach wydobywający się z pobliskiej toalety. W północnych Indiach, pomiędzy Delhi, Mathurą, Agrą, Gwaliorem, Jhansi oraz Jaipurem, Ajmerem czy Jodhpurem – gdzie odległości pomiędzy miastami nie są większe niż 2-5 godzin jazdy, klasa UR może być bardzo dobrą alternatywą dla autobusów czy kupowanych z dużym wyprzedzeniem klas sypialnych.

W wagonie tego typu znajduje się miejsce dla 108 pasażerów, ale faktycznie nie ma ograniczeń. Jeśli się uda zmieścić to się pojedzie… - brzmi zasada. Widywałem dzieci siedzące pod sufitem na półkach na bagaże by zwolnić nieco miejsca rodzicom na dole.

Schemat wnętrza wagonu II Class Sitting (UR/GEN)
źródło: http://trainweb.org/railworld/Coach/coach_layout_-_broad_gauge.htm
uwaga: numeracja siedzeń jest opisana błędnie. Poprawna wersja dostępna jest pod tym adresem

Wnętrze wagonu II Class Sitting (UR/GEN) fot. fot: Aaron C
źródło: Wikimedia Commons Wagon zamiast standardowych 4 wejść ma o dwa więcej. Dodatkowa para drzwi znajduje się pośrodku wagonu. Nie ma tam klimatyzacji, ale obieg powietrza zapewniają wentylatory i wiecznie otwarte okna. W wagonie znajdują się tradycyjnie 4 toalety, ale wyjątkowo żadna z nich nie jest w stylu europejskim.

Problemem w podróżowaniu tą klasą w pojedynkę jest brak możliwości bezpiecznego pozostawiania bagażu czy utrzymania miejsca. Każdorazowe wyjście do toalety czy próba rozprostowania kości może wiązać się z utratą siedzenia. Bezwzględnie warto pamiętać o łańcuchu do przypinania dobytku, jeżeli podróżując samotnie wychodzi się do toalety. To powszechny zwyczaj w tej klasie.

Klasą tą podróżują najbiedniejsi przedstawiciele populacji Indii. Na ogół znajomość języka angielskiego jest ograniczona lub wręcz żadna. Trudno się porozumieć, ale nie znaczy to że się nie da wcale. Trochę uśmiechu i szczerych chęci zawsze może zaowocować nagłym znalezieniem dogodnego miejsca siedzącego i przestrzeni na plecak.

Bardzo często wagonem klasy UR/GEN staje się zwykły wagon klasy SL, ale całkowicie pozbawiony rezerwacji miejsc.

Seater class [2S]

Wnętrze indyjskiego wagonu klasy AC Chair Car fot. Shan.H.Fernandes
źródło: Wikimedia Commons Wagony tej klasy dołączane są chyba wyłączenie do dziennych pociągów. Mało wiem na ich temat, więc nie mogę wiele napisać. Z opisów tej klasy wynika, że wagony na ogół nie mają klimatyzacji, ale zdarzają się i takie które są w nią wyposażone – wtedy mamy do czynienia z klasą AC Chair Car (CC). Miejsca w tej klasie są w pełni rezerwowalne, a układ siedzeń przypomina trochę klasę ekonomiczną w samolotach pasażerskich. W wagonie jest miejsce dla 71-73 pasażerów. Na krótkie, dzienne trasy wagon ten wydaje się ciekawym rozwiązaniem.

Schemat wnętrza wagonu AC Chair Car (2S) Type I
źródło: http://trainweb.org/railworld/Coach/coach_layout_-_broad_gauge.htm
uwaga: numeracja siedzeń jest opisana błędnie. Poprawna wersja dostępna jest pod tym adresem

Second Class Sleeper [SL]

Wnętrze indyjskiego wagonu klasy SL fot. Krzysztof Stępień
źródło: transazja.pl , © transazja To bezsprzecznie najbardziej popularna zarówno pośród mieszkańców jak i turystów klasa leżąca kolei indyjskich. Mylnie jest ona przez wielu interpretowana jako jedyna klasa z miejscami do leżenia. Przeciwnie – jest to wprawdzie najbardziej popularna klasa leżąca, jednak miejsca do spania znajdują się także w bardziej komfortowych klasach wagonów, takich jak AC three tier, AC three tier Economy, AC-Two tier, First class AC oraz First class. Wiele osób wskazuje w tej klasie na najlepszą relację pomiędzy jakością a ceną biletu. Prawdą jest, że wagony tego typu stanowią największy udział w składzie większości  pociągów – co przekłada się na relatywną łatwość zakupu biletu. Warto też jednak dodać, że najszybsze typy pociągów poruszających się po Indiach, często w ogóle nie posiadają wagonów klasy SL przyczepionych do swoich składów.

Wnętrze indyjskiego wagonu klasy SL fot. Krzysztof Stępień
źródło: transazja.pl , © transazja W każdym wagonie klasy SL podróżuje do 72 pasażerów (do 78 w nowych wagonach LHB dla expresów Duronto). Wagon nie posiada zamykanych, prywatnych przedziałów, a przestrzeń podzielona jest na otwarte sekcje, oddzielone od siebie jedynie drewnianą ścianką i metalową kratą w górnej części.

W każdej sekcji znajduje się 8 prycz: 2 rzędy po 3 prycze ułożone jedna nad drugą w tzw. części wewnętrznej oraz 2  prycze ułożone jedna nad drugą równolegle do korytarza.  Prycze są nieznaczenie węższe od tych znajdujących się w wyższych klasach i nie posiadają kurtynek, które w wyższych klasach zapewniają minimum prywatności.

Schemat wnętrza wagonu II Class Sleeer (SL)
źródło: http://trainweb.org/railworld/Coach/coach_layout_-_broad_gauge.htm
uwaga: numeracja siedzeń jest opisana błędnie. Poprawna wersja dostępna jest pod tym adresem

Każdy pasażer tej klasy musi mieć zarezerwowane miejsce (status confirmed lub RAC) aby móc podróżować.

Wnu0119trze wagonu Second Class Sleeper (SL) fot. Krzysztof Stępień
źródło: transazja.pl , © transazja Wagon nie posiada klimatyzacji oraz drzwi wewnętrznych oddzielających przedział pasażerski od głównego wejścia, toalet i przejścia do innych wagonów. Mając to na uwadze, warto unikać pierwszych i ostatnich 8 miejsc w wagonie (miejsca od 1 do 8 i 65 do 72). Ich umiejscowienie bezpośrednio przy toaletach może być problematyczne przy długich przejazdach. Na suficie każdej sekcji znajdują się 3 silne wentylatory zapewniające obieg powietrza.

Miejsca o numerach: 17, 23, 52 i 56 to miejsca przy tzw. „oknach bezpieczeństwa”. Są one pozbawione metalowych krat, a ich miejsce zajmują w pełni uchylne, czerwone kratownice. Łatwo można je schować i podróż „przy oknie” staje się jeszcze przyjemniejsza.

W tej klasie wagonów posiłek nie jest wliczony w cenę biletu. Nie ma też dostępnej pościeli, także do wypożyczenia (choć pamiętam możliwość wypożyczenia pościeli na trasie z Goa do Mumbai w klasie SL). Należy być przygotowanym na dobowe wahania temperatury.

Pod dolnymi pryczami znaleźć można przymocowane fabrycznie łańcuchy służące do przymocowania bagażu. Wystarczy mieć własną kłódkę. Więcej na ten temat w dalszej części artykułu.

Wagonem tej klasy podróżuje na ogół wiele różnych warstw społecznych, z dominującymi przedstawicielami niższej klasy średniej. Nie wszyscy wchodzą ze sobą w interakcje, ale wielu pasażerów z najbliższych nam sekcji będzie czasem próbowało zamienić parę słów posługując się lepszym lub gorszym angielskim. W klasie SL spotkamy na ogół osoby dość słabo posługujące się językiem angielskim, ale za to bardzo ciekawe świata i nas – obcych. Na ogół są serdeczni i dążący do mniejszego lub większego kontaktu. Czasem ich historie są porażająco dziwne lub zaskakująco ciekawe. Wystarczy tylko dać im szansę na ich opowiedzenie – w taki czy inny sposób.

AC three tier [3A]

Wnętrze indyjskiego wagonu klasy AC three tier (3A) fot. caramegandyck
źródło: Flikr Jest to nic innego jak opisana wyżej klasa SL ale z klimatyzacją i kilkoma drobnymi elementami uprzyjemniającymi podróż. Przede wszystkim, w cenę biletu wliczona jest pościel. Składa się na nią poduszka, ciepły koc oraz dwa prześcieradła (jedno używamy jako poszwę). Czasem do kompletu dodawany jest ręcznik. Wyjątkiem od tej reguły są wagony klasy 3A jeżdżące w składzie tanich i szybkich ekspresów Garib Rath w których to pościel nie jest wliczona w cenę biletu, można ją za to wypożyczyć za około 30 rupii.

Bardzo ważnym elementem uprzyjemniającym podróż są drzwi dzielące przedział pasażerski od głównych drzwi wejściowych i toalet. Dzięki nim w wagonie jest czyściej i mniej dokuczliwe są zapachy z toalety czy palarni pomiędzy wagonami.

W większości składów, wszystkie prycze wyposażone są w zasłonki, które mają zapewniać minimum prywatności podróżnym. Mam co do nich jednak mieszane uczucia. Zasłonki zakrywają bowiem prycze (a tym samym i okna) także i za dnia, czyniąc wagon ciemnym i ponurym nawet w upalny dzień na środku pustyni.

W mojej ocenie, dość dużym problem są szczelne i przyciemniane szyby. Świat oglądany przez nie jest ciemny i smutny. Temperaturę w wagonie utrzymuje system klimatyzacji, nierzadko ustawiony na „mrożenie”. W każdym wagonie podróżuje na raz 64 pasażerów lub 72 w nowej wersji wagonów.

Schemat wnętrza wagonu AC three tier (3A)
źródło: http://trainweb.org/railworld/Coach/coach_layout_-_broad_gauge.htm
uwaga: numeracja siedzeń jest opisana błędnie. Poprawna wersja dostępna jest pod tym adresem

W moim odczuciu klasa Third Class AC Sleeper (3A) nie różni się komfortem jazdy od zwykłej klasy SL. Klimatyzacja, zasłonki przy pryczach czy pościel wliczona w cenę biletu nie wyjaśniają moim zdaniem 3-krotnej różnicy w cenie biletu. Myślę, że w tym przypadku płaci się za rodzaj podróżnych, z którymi przyjdzie nam dzielić wagon. Będą to w dużej mierze przedstawiciele coraz liczniejszej indyjskiej klasy średniej. Na ogół będą lepiej ubrani, będą posługiwali się lepszym językiem angielskim, ale niekoniecznie będą dążyli do kontaktu z nami. Czasem to zaleta, czasem duża wada.

AC three tier Economy [3E]

Klasa wagonów 3E została stworzona na potrzeby szybkich i tanich pociągów Garib Raths. Później zaczęła pojawiać się w niektórych składach expresów Duronto. Wagony tej klasy to nic innego jak opisane wyżej wagony AC three tier [3A] ale z dodatkową, środkową, boczną pryczą pomiędzy pryczami SL i SU. Wagony często pozbawione są zasłonek znajdujących się przy pryczach – co prywatnie postrzegam jako zaletę. W klasie 3E nie przysługuje pasażerowi darmowa pościel, ale można ją wypożyczyć za około 30 rupii.

AC-Two tier [2A]

Wnętrze indyjskiego wagonu klasy AC-Two tier (2A) fot. Deepak Singh
źródło: http://blog.theotherhome.com Wagony tej klasy to odchudzone o 2 prycze w każdej sekcji wagony opisanej wyżej klasy AC three tier [3A]. W każdej wewnętrznej sekcji zdemontowano środkowe prycze, obniżając tym samym poziom zawieszenia górnych prycz. W ten sposób uzyskano znacznie więcej miejsca pomiędzy górną pryczą a sufitem dla pasażerów podróżujących na górze. Górna prycza rozłożona jest na stałe przez całą dobę, co umożliwia podróżującej tam osobie spanie także i za dnia. W klasie 2A, w cenę biletu wliczona jest pościel.

Jako dodatkowe udogodnienie, przy ścianach zamontowano personalny system oświetlenia nocnego umożliwiający czytanie przy zgaszonym świetle głównym. Minimum prywatności zapewniają zasłonki umieszczone przy każdej pryczy. Wagon ten nie posiada prywatnych, zamykanych przedziałów.

Schemat wnętrza wagonu AC two tier (2A)
źródło: http://trainweb.org/railworld/Coach/coach_layout_-_broad_gauge.htm
uwaga: numeracja siedzeń jest opisana błędnie. Poprawna wersja dostępna jest pod tym adresem

W każdym wagonie podróżuje 46 pasażerów lub 52 w nowych wagonach typu LHB.

W klasie AC-Two tier (2A) spotkamy zarówno przedstawicieli wyższej klasy średniej jak i podróżujących biznesmenów, panie „z dobrych domów” czy ludzi, dla których nierzadko brudny turysta z plecakiem jest równie niedotykalny co Hindus spoza systemu kastowego. Nawet jeżeli takie przypadki należą do rzadkości, to prawdopodobieństwo ich trafienia jest wielokrotnie większe w tej klasie wagonu niż w klasach niższych.

First class [FC]

Wnętrze przedziału wagonu I klasy (FC) fot. Krzysztof Stępień
źródło: transazja.pl , © transazja Z nazwy wynikałoby, że to „pierwsza klasa”, ale w praktyce nie jest to najwyższa możliwa klasa podróży indyjskimi kolejami. W pewien sposób można ją uznać za relikt przeszłości, gdyś coraz mniej składów ma doczepiane wagony tego rodzaju. A szkoda – bo podróż nimi jest bardzo przyjemna.

Wagony tej klasy mają prywatne, zamykane na drzwi przedziały. Dzielą one przestrzeń na 5 przedziałów z czterema pryczami w środku oraz 3 przedziały z dwoma pryczami. Co ciekawe, nie ma możliwości decydowania na etapie dokonywania rezerwacji czy chce się podróżować w przedziale dla 2 czy 4 osób.

Schemat wnętrza wagonu First Class (FC)
źródło: http://trainweb.org/railworld/Coach/coach_layout_-_broad_gauge.htm
uwaga: numeracja siedzeń jest opisana błędnie. Poprawna wersja dostępna jest pod tym adresem

Wnętrze przedziału wagonu I klasy (FC) fot. Krzysztof Stępień
źródło: transazja.pl , © transazja Prycze znajdujące się w wagonie klasy FC są zdecydowanie szersze i dłuższe od swoich odpowiedników w niższych klasach. Dodatkowo sama wolna przestrzeń w przedziałach jest na tyle obszerna że podróż może przebiegać bardzo komfortowo. Wagony tej klasy nie mają klimatyzacji ani pościeli wliczonej w cenę podróży. Można pościel wypożyczyć za niewielką, dodatkową opłatą.

Dobra rada: Wygodnym i tanim sposobem na przejechanie się wagonem klasy First Class (FC) jest nocny pociąg z Gorakhpur do Varanasi. Korzystny może być zwłaszcza dla osób które wracają z Nepalu przez przejście w Sonauli. Pociąg Gkp Muv Pass (55149) ze stacji Gorakhpur Jn. wyrusza o 23:05 i planowo przyjeżdża do Varanasi Jn. o 06:15. Bilet w wygodnej klasie FC kosztuje około 18 PLN, podczas gdy bilet w zwykłej klasie SL na nieco szybszy nocny ekspres kosztuje 8,50 PLN.

First class AC [1A]

Wnętrze wagonu klasy First class AC (1A) fot. Prateek Karandikar
źródło: Wikimedia Commons To najbardziej luksusowy sposób podróżowania kolejami indyjskimi. Koszt przejazdu jest wprawdzie porównywalny z przelotem samolotem w klasie ekonomicznej, ale komfort przejazdu jest dość znaczny.

Typowy wagon przeznaczony jest dla maksymalnie 18 (lub 24 w przypadku nowych wagonów LHB – coraz częściej pojawiających się w składach ekspresów Rajdhani i Duronto) pasażerów i składa się z 6 klimatyzowanych, zamykanych, prywatnych przedziałów. W 3 z nich znajdują się 4 prycze, w 3 kolejnych tylko 2. Wolnej przestrzeni w przedziałach jest na tyle dużo, że można poczuć się w nich dość komfortowo. Jest to jedyny rodzaj wagonów indyjskich wyposażony w dywaniki oraz częściowo tapicerowane wnętrza. Pościel oczywiście wliczona jest w cenę biletu.

Schemat wnętrza wagonu AC First Class (1A) oraz wagonu dzielonego z AC two tier (2A)
źródło: http://trainweb.org/railworld/Coach/coach_layout_-_broad_gauge.htm
uwaga: numeracja siedzeń jest opisana błędnie. Poprawna wersja dostępna jest pod tym adresem

Wiele indyjskich pociągów ma dołączane wagony mieszane, w których to połowę zajmuje wagon klasy First class AC (1A), drugą połowę zajmuje klasa AC-Two tier (2A).

W klasie 1A podróżuje najbardziej zamożny i wymagający przedstawiciel społeczeństwa Indii. Często są to przedstawiciele władz lub biznesu.

AC chair car [CC]

Wnętrze indyjskiego wagonu klasy AC chair car (CC) fot. Prateek Karandikar
źródło: Wikimedia Commons To bardzo wygodny sposób podróżowania indyjskimi kolejami za dnia. Wagony tego typu dołączane są niemal wyłącznie do dziennych składów. Nie jest prawdą, że klasa CC jest charakterystyczna wyłączanie dla szybkich ekspresów Shatabdi. Przeciwnie, wagony klasy CC dołączane są do składów Inter-City (na przykład Mumbai - Pune) oraz wielu dziennych ekspresów. W takim wagonie podróżuje na ogół 71 do 73 pasażerów.

Na potrzeby szybkich ekspresów Shatabdi powstały wagony klasy AC Chair Car typu LHB. Mają one podwyższony standard, tapicerowane, odchylane fotele z tackami na jedzenie oraz – pomimo większej długości wagonu – jedynie 67 miejsc siedzących, co przekłada się na większe odległości między siedzeniami, a tym samym komfort jazdy.

Schemat wnętrza wagonu AC chair car (CC)
źródło: http://trainweb.org/railworld/Coach/coach_layout_-_broad_gauge.htm
uwaga: numeracja siedzeń jest opisana błędnie. Poprawna wersja dostępna jest pod tym adresem

Warunkiem podróży takim wagonem jest potwierdzona rezerwacja.

Wagony są klimatyzowane, a w ekspresach Shatabdi w cenę biletu wliczone są posiłki zależne od pory dnia, prasa codzienna oraz butelkowana woda. Nowością są próby instalacji systemów rozrywki A/V w zagłówkach foteli. Pierwsze takie rozwiązania zaczęto stosować w niektórych składach Ahmedabad-Mumbai Shatabdi Express.

Executive class chair car [EC]

Klasa EC to bardziej ekskluzywna klasa siedząca, widywana chyba wyłącznie w szybkich ekspresach Shatabdi. Różni się ona od klasy CC zmniejszoną o 1 miejsce w każdym rzędzie liczbą foteli. Dodatkowo, fotele są szersze, bardziej wygodne i rozkładane oraz jest jeszcze więcej miejsca na nogi. Jazda klasą EC przypomina trochę latanie w klasie biznes na krótkich dystansach.

Schemat wnętrza wagonu Executive class chair car (EC)
źródło: http://trainweb.org/railworld/Coach/coach_layout_-_broad_gauge.htm
uwaga: numeracja siedzeń jest opisana błędnie. Poprawna wersja dostępna jest pod tym adresem

Zestawienie klas indyjskich wagonów

*  pościel można wypożyczyć za niewielką dopłatą

Przykładowe zestawienie cen przejazdów w różnych klasach wagonów

* ceny wyrażone w PLN gdzie 10 INR = 0,56 PLN
   ceny przejazdów na 15 stycznia 2013 roku

W następnej części opiszemy zaganienia typu: "co warto wiedzieć o indyjskich wagonach"  czyli od toalet, przez miejsce na bagaż, jedzenie w wagonie po TTE i tajemniczy RAC.

Przeczytaj też:
Zrozumieć indyjskie koleje - cz.I wybór miejsca w wagonie
Zrozumieć indyjskie koleje - cz.III co warto wiedzieć o wagonach
Zrozumieć indyjskie koleje - cz.IV rodzaje pociągów

Latasz samolotami? Chcesz dowiedzieć się ile godzin spędziłeś łącznie w powietrzu? Jaki pokonałeś dystans i ile razy okrążyłeś równik? Do jakich krajów latałeś i jakimi samolotami...? Zobacz nową funkcjonalność transAzja.pl: Mapa Podróży
Narzędzie pozwala na zapisanie w jednym miejscu zrealizowanych podróży lotniczych, naniesienie ich tras na mapie oraz budowanie statystyk. Wypróbuj już teraz!