Moskwa

Cerkiew Chrystusa Zbawiciela (ros. Хра́м Христа́ Спаси́теля) – największa cerkiew prawosławna na świecie, znajdująca się w Moskwie na brzegu rzeki Moskwy, nieopodal Kremla.

Katedralna cerkiew Chrystusa Zbawiciela jest votum dziękczynnym za uratowanie Rosji przed najazdem napoleońskim w 1812 roku. 25 grudnia 1812, gdy ostatni żołnierze napoleońscy opuścili granice Rosji, car Aleksander I podpisał manifest o budowie cerkwi w Moskwie. W piątą rocznicę wyjścia wojsk napoleońskich z Moskwy, 12 października 1817 na Worobiowskich Wzgórzach rozpoczęto budowę pierwszej świątyni według projektu A. L. Wittberga, luteranina. Budżet stanowiły środki skarbu państwa (16 milionów rubli) oraz darowizny społeczeństwa. Pomimo początkowego szybkiego tempa prac do 1824 nie zakończono cyklu zerowego, a wkrótce po objęciu władzy przez cara Mikołaja I prace zostały wstrzymane, formalnie na skutek niedostatecznej jakości podłoża. Wittberga i kierownictwo budowy oskarżono o roztrwonienie środków skarbu na kwotę 1 miliona rubli – po trwającym 8 lat procesie architekt został skazany na konfiskatę majątku i zesłanie do Wiatki.

W drugim ogłoszonym konkursie zwycięzcą został Konstanty Ton, który zaprojektował świątynię w rosyjsko-bizantyjskim stylu, zgodnym z upodobaniami nowego imperatora. Car wskazał też miejsce na budowę nowej świątyni – Czertopole (obecnie Preczystenka). Prace budowlane rozpoczęte 10 września 1839 trwały 44 lata, a ich koszty osiągnęły poziom 15 milionów rubli, przy czym były to właściwie wyłącznie środki państwowe. Montaż wielkiej kopuły zakończono w 1849, zewnętrzne rusztowania rozebrano w 1860, a prace wykończeniowe wnętrz kontynuowano do 1880 roku. Przy dekorowaniu cerkwi udział brali najwybitniejsi artyści Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu: Wasilij Surikow, Iwan Kramskoj, Wasilij Wereszczagin i inni.