godziny otwarcia | codziennie, od 9:00 do zmierzchu |
zamknięte w | |
cena |
3 TRY informacja z 2012 roku |
adres: | |
strona www | |
rodzaj obiektu | architektura zabytkowa, fort, cytadela, mury obronne, brama |
inne nazwy | Van Fortress, Tushpa, Rock of Van, turecki: Van Kalesi, kurdyjski: Kela Wanê |
Tuszpa (urart. – URUṭu-uš-pa, orm. – Տուշպա) – starożytne miasto, stolica państwa Urartu w okresie jego potęgi. Położona była na brzegu jeziora Wan, na zachód od współczesnego miasta Wan. Głównym elementem architektury Tuszpy była Skała Wan – rezydencja królów urartyjskich. Za panowania Rusy II stolica Urartu została przeniesiona do odnowionego miasta-twierdzy Rusahinili, Tuszpa natomiast pozostała jedną z najważniejszych twierdz urartyjskich ze względu na swoje położenie strategiczne. Została zburzona na skutek najazdu Medów na początku VI wieku p.n.e. Twierdza na Skale Wan była wykorzystywana do obrony przez państwa, które istniały na terytorium Urartu po jego upadku. W pierwszej połowie XIX wieku Skała Wan stała się obiektem badań archeologów. Prace wykopaliskowe na niej prowadzone były z przerwami od połowy XIX wieku.
Historia badań nad Tuszpą
Pierwsze badania Skały Wan zostały przeprowadzone przez francuskiego uczonego F. E. Schulza na początku XIX wieku. Schulz został wysłany do Wanu dla weryfikacji informacji, zawartych w przekazie ormiańskiego historyka średniowiecznego – Mojżesza Choreńskiego – o udziale królowej asyryjskiej Szamiram w budowie miasta na brzegu jeziora Wan. Informacje o roli królowej asyryjskiej w powstaniu miasta zasugerowały Schulzowi, że Tuszpa i Skała Wan to zabytki kultury asyryjskiej. Naukowiec wykonał szkice skały i kopie napisów w piśmie klinowym. Badania Schulza trwały około dwóch lat. W 1829 roku uczony został zabity przez Kurdów, a jego prace dotarły do Europy dopiero w 1840 roku, gdzie zostały opublikowane. Jak się później okazało Schulz skopiował tekst rocznika, nazwanego później chorchorskim, który spisano za panowania króla Argisztiego I. Napis pochodził z zachodniej części Skały Wan, która została zniszczona w czasie pierwszej wojny światowej na skutek ostrzałów. Kopia Schulza jest jednym z podstawowych źródeł do badań nad historią Urartu.
Badania lingwistyczne nad rocznikiem chorchorskim wykazały, że tekst napisany jest w nieznanym języku. Dotychczas uważano, że źródło jest zabytkiem piśmiennictwa asyryjskiego. Pojawiły się przypuszczenia, że tekst mógł zostać napisany w języku ormiańskim. Ta teoria również nie znalazła potwierdzenia. Pod koniec XIX wieku w kręgach naukowych utwierdziło się przekonanie, że dokument oraz miasto na Skale Wan należą do zabytków kultury urartyjskiej.
W drugiej połowie XIX wieku w Tuszpie prowadzono prace archeologiczne, zorganizowane przez Muzeum Brytyjskie i kontynuowane przez ekspedycję niemiecką, której przewodniczący, F. Lehmann-Haupt, wydał wielotomowe dzieło, zawierające rezultaty badań nad Urartu i Tuszpą. W latach 1915–1916 miasto Wan było zajęte przez wojska rosyjskie. Wykopaliska archeologiczne w Tuszpie prowadziła grupa archeologów rosyjskich z I. A. Orbelim i N. J. Marrem na czele. W północno-wchodniej części Skały Wan badacze odkryli rocznik Sarduriego II. Od czasów prac ekspedycji rosyjskiej nie prowadzono w Tuszpie na większą skal...
Najłatwiej dostać się do Twierdzy minibusem, powinien mieć napis "Kale" - zamek. W sierpniu 2012 roku taki przejazd kosztował 1,25 TRY.
Na sam szczyt Tuszpy możemy dostać się na dwa sposoby. Jednym z nich jest podejście do kasy biletowej i głównego wejścia do Twierdzy (prosto drogą od miejsca w którym zatrzymuje się minibus, około 1 km), można też próbować łapać stopa na tym odcinku.
Drugi sposób: po wejściu na drogę prowadzącą równolegle do całego kompleksu, miniemy różany ogród i wejdziemy na ścieżkę prowadzącą do małego meczetu. Obchodzimy go z prawej strony wchodząc na cmentarz. Stamtąd wydeptaną ścieżką można dostać się na samą górę. To rozwiązanie, choć na początku wydaje się szybsze, wcale takie nie jest. W wielu miejscach ścieżka jest albo bardzo stroma albo prowadzi nad samą krawędzią lub jest bardzo wąska. Dla osób z lękiem wysokości może stanowić nie lada wyzwanie. Może być niebezpiecznie, zwłaszcza po zmroku.
transAzja.pl to serwis internetowy promujący indywidualne podróże po Azji. Przez wirtualny przewodnik po miastach opisuje transport, zwiedzanie, noclegi, jedzenie w wielu lokalizacjach w Azji. Dzięki temu zwiedzanie Chin, Indii, Nepalu, Tajlandii stało się prostsze. Poza tym, transAzja.pl prezentuje dane klimatyczne sponad 3000 miast, opisuje zalecane szczepienia ochronne i tropikalne zagrożenia chorobowe, prezentuje też informacje konsularne oraz kursy walut krajów Azji. Pośród usług dostępnych w serwisie są pośrednictwo wizowe oraz tanie bilety lotnicze. Dodatkowo dzięki rozbudowanemu kalendarium znaleźć można wszystkie święta religijnie i święta państwowe w krajach Azji. Serwis oferuje także możliwość pisania travelBloga oraz publikację zdjęć z podróży.